“ชายแดน” สำหรับคุณเป็นพื้นที่แบบไหน?
คำว่า “ชายแดน/เขตแดน” ในหน้าข่าวของประเทศไทย ตลอดหลายเดือนที่ผ่านมา… ส่วนใหญ่ล้วนเป็นภาพสะท้อนความขัดแย้ง จากเหตุกระทบกระทั่งนำมาสู่การใช้กำลังทหารและอาวุธยุทโธปกรณ์จนเกิดความสูญเสีย
“พื้นที่ชายแดน” หรือบริเวณที่นับจากเส้นแบ่งเขตแดนไปจนถึงเขตที่ได้รับผลกระทบทั้งบวกและ ลบชัดเจนจากความเป็นชายแดนนั้น เป็นพื้นที่อันบรรจบกันของทั้ง นโยบายการทูต-เศรษฐกิจระหว่างประเทศ-การทหาร
ในเวลาเดียวกัน “ชายแดน” ก็เป็นพื้นที่เลื่อนไหลถ่ายเทระหว่างผู้คนต่างรัฐ ต่างพื้นที่ ด้วยวิถีวัฒนธรรม วิถีชีวิต ข้าวของเครื่องอุปโภคบริโภค และผลประโยชน์ที่อาจคล้ายคลึงหรือแตกต่าง เกิดการเรียนรู้ แลกเปลี่ยน และขัดแย้ง ไปตามช่องว่างและช่วงเวลาอันเป็นเรื่องสามัญธรรมดาในความเป็นเมืองชายแดน ไม่ว่าจะเป็นที่ใด ๆ ในโลก
พูดกันอย่างตรงไปตรงมา ภาพของเมืองชายแดนจึงสามารถเปิดกว้างไปได้ตั้งแต่ โอกาสทางเศรษฐกิจจากการค้าชายแดนที่ทั้งเสียและไม่เสียภาษี ธุรกิจเฉดขาวจนถึงเทา (และดำมืดในบางเวลา) ไปจนถึง “การลักลอบ” หรือสำหรับบางคน เมืองชายแดนอาจเป็นแค่ทางผ่านเปลี่ยนขบวนรถไฟ จุดประดับตราในเล่มพาสปอร์ต
ชายแดน (border) เป็นประดิษฐกรรมที่ก่อร่างสร้างความเป็นรัฐสมัยใหม่ว่ารัฐใดมีอำนาจครอบคลุมจนถึงอาณาบริเวณไหนผ่านการลากเส้นเขตแดน (boundary) ทับพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ ต่างจากความเป็นรัฐโบราณในสมัยก่อนที่มีความลื่นไหล การปกครองเน้นไปที่ผู้คนและกำลังแรงงานเป็นหลัก
แนวคิดที่สร้างรูปธรรมของการใช้ชีวิตนี้ อาจสืบรากจากสมัยอาณานิคมตะวันตกตั้งแต่ช่วงศตวรรษที่ 19 เป็นต้นมาในพื้นที่เอเชียอาคเณย์ ความจำเป็นของการขีดเส้นทาบทับพื้นที่เพื่อจัดสรรผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและทางการเมืองของเจ้าอาณานิคมยุโรปและการต่อรองทางอำนาจกับเจ้าผู้ปกครองรัฐในดินแดนเดิม
มรดกตกทอดนี้กลายเป็นทั้งเส้นเขตแดนที่มีทั้งรูปธรรมให้เห็นในปัจจุบัน ทั้งรั้วลวดหนาม หมุดเขตแดน ด่านศุลกากร ฯลฯ จนถึงเส้นเขตแดนที่มองไม่เห็น เช่น ความรู้สึกยึดโยงกับความเป็นรัฐชาติ กรณีที่เลยเถิดอาจกลายเป็นถึงอคติและการเลือกปฏิบัติบนฐานของเชื้อชาติ
ซีรีส์เนื้อหา ‘Beyond Boundaries – เลียบเคียง ฟังเสียงชายแดน’ จะชวนสัมผัส รู้จักพื้นที่เมืองชายแดนจากหลากหลายมุมมอง เลียบเคียงเส้นแบ่งรัฐ เปิดพื้นที่เรียนรู้อดีต เพื่อเป็นบทเรียนของปัจจุบัน
