เมื่อพูดถึง “เทศกาลไหว้พระจันทร์” เชื่อว่าหลายคนต้องนึกถึง “ขนมไหว้พระจันทร์” เป็นอันดับแรกๆ ซึ่งวันไหว้พระจันทร์ ปี 2564 ตรงกับวันที่ 21 กันยายน 2564 แต่เดิมนั้นคนจีนถือว่าเป็นเทศกาลยิ่งใหญ่อันดับสองรองจากตรุษจีน ความสำคัญของเทศกาลนี้แต่เดิมมีความเกี่ยวข้องกับการทำการเกษตร เพราะนี่เป็นช่วงของการเก็บเกี่ยวผลผลิตแรก ซึ่งต้องนำไปบูชาบรรพบุรุษเสียก่อนที่จะเก็บไว้กินหรือขาย ชาวจีนยังเชื่อว่าคืน “จงชิว” หรือคืนวันเพ็ญกลางเดือนแปดเป็นคืนที่พระจันทร์ส่องสว่างที่สุดในรอบปีอีกด้วย ขอบคุณสวรรค์ รวมถึงดวงจันทร์ เพราะมีความเชื่อว่าทำให้เกิดน้ำขึ้นน้ำลง จึงเกิดเป็น “พิธีไหว้พระจันทร์”
ในวันไหว้พระจันทร์ ทุกคนในครอบครัว คนในชุมชนจะมารวมตัวกัน โดยในช่วงบ่ายจะมีพิธีเซ่นไหว้บรรพบุรุษ โดยในช่วงค่ำตอนที่ดวงจันทร์ปรากฏ จะเริ่มพิธีไหว้ขอบคุณพระจันทร์ และในบางแห่งจะมีการไหว้ขอบคุณพระเจ้าผืนดิน หรือเทพเจ้าชุมชนด้วย
“คนจีนเชื่อว่า ดวงจันทร์ เป็นตัวแทนของความกลมเกลียวกัน การพบปะกัน ซึ่งในปัจจุบันก็ยังให้ความสำคัญของดวงจันทร์ในแง่ของการพบหน้ากัน ความกลมเกลียวของพี่น้อง ครอบครัว และคนในชุมชน”
พิธีไหว้พระจันทร์ มีมายาวนานแต่รูปแบบของพิธีกรรมจะเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย ตามอิทธิพลของความเชื่อที่เข้ามาภายหลัง แต่โดยหลักการจะให้ความสำคัญกับ การขอบคุณสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ขอบคุณธรรมชาติ ดังนั้นสิ่งของที่นำมาไหว้จึงเป็นธัญพืช อาหารต่างๆ ที่ได้มาจากการเก็บเกี่ยว เช่น ข้าว ถั่วต่างๆ
ขนมไหว้พระจันทร์ แตกต่างกันไปแต่ละท้องถิ่น มีหลากหลายรูปแบบ แต่หลักๆ แล้วจะแบ่งเป็นแบบ กวางตุ้ง และแต้จิ๋ว ขนมไหว้พระจันทร์ แบบกวางตุ้ง หน้าตาจะเหมือนกับขนมไหว้พระจันทร์ที่หลายคนคุ้นเคย เป็นแป้งก้อนกลมๆ หนาๆ มีลวดลายสวยงาม สมัยก่อนนิยมกันมากทางภาคใต้ของจีน และฮ่องกง แต่ปัจจุบันได้รับความนิยมทั่วประเทศ
หรือที่หลายคนรู้จักในชื่อ “ขนมเปี๊ยะ” ที่เห็นได้ทั่วไป มีทั้งไส้ถั่ว ไส้ฟัก ไส้ไข่เค็ม แต่เดิมจะทำเฉพาะเทศกาลไหว้พระจันทร์ แต่ภายหลังมีการทำทุกเทศกาล นอกจากขนมเปี๊ยะแล้ว คนจีนแต้จิ๋วยังมีขนมไหว้พระจันทร์แบบอื่นๆ เช่น ขนมแผ่นกลมๆ แบนๆ โรยหน้าด้วยงา ข้างในมีไส้เหมือนกับขนมเปี๊ยะ หรือขนมแผ่นบางกลม แป้งนิ่ม มีน้ำมัน มีไส้ถั่วกวนผสมแยมส้มแบบจีน มีกลิ่นหอมมากอีกด้วย